نارسایی کلیه ، دیالیز و عوارض آن
نارسایی کلیه از بیماری های بدون علائم واضح یا خاموش است که خود به دو دسته مزمن و حاد تقسیم بندی می شود. اختلال در عملکرد کلیه اغلب ناشی از عوارض مهم دیگر بیماری ها است که می تواند با تضعیف اندام کلیه، سبب نابودی آن شود. بنابراین آشنایی با این نارسایی بسیار مهم است. در این مقاله در مورد کلیه، نارسایی های آن و دیالیز صحبت می کنیم.
معرفی کلیه اندام حیاتی بدن
کلیه یکی از اندام های درونی در بدن انسان ها و برخی دیگر از جانوران می باشد که نام دیگر آن قلوه نیز می باشد. وظایف اصلی کلیه ها عبارتند از:
- تصفیه کردن خون از مواد و اجزای زائد آن
- دفع کردن متابولیت ها یا اجزای سوخت و ساز سلولی
کلیه ها دارای شکل لوبیایی مانند به رنگ قهوه ای هستند که در قالب یک جفت در طرفین ستون فقرات قرار دارند. در واقع کلیه ها اندام هایی با میلیون ها واحد به نام نفرون هستند که وظیفه فیلترکنندگی مواد زائد و سموم و جذب مواد مغذی، شیمیایی ضروری برای متابولیسم را دارند. وزن کلیه ها با توجه به اینکه در اندازه یک مشت دست هستند، در حدود 150 گرم می باشد. از دیگر کارکردهای این عضو حیاتی بدن که انسان می تواند با 20 درصد آن نیز زندگی سالمی داشته باشد، عبارتند از:
- تنظیم فشار شریانی
- تنظیم تعادل اسید و باز
- دفع مواد شیمیایی خارجی، داروها
- تنظیم تعادل آب
- ساخت گلوکز
- محرک تولید گویچه های سرخ
نارسایی های کلیه و دیالیز
نارسایی کلیه شرایطی است که از نظر پزشکان، کلیه نمی تواند به طور پیوسته وظیفه خود را انجام دهد و یا در عملکرد آن اختلالاتی بوجود آید. نارسایی های کلیوی باعث ایجاد ناهنجاری هایی از نظر دفع الکترولیت ها و همچنین حبس شدن موادی مانند اوره و کراتینین که فرآورده های زائد نیتروژنی است می شود. نارسایی های کلیوی به دو قسمت حاد و مزمن تقسیم بندی می شوند.
- در نارسایی های حاد اقدام بجا و موثر می تواند تا درمان کلی کلیه پیش رود. از جمله نشانه های آن می توان به کاهش شدید ادرار، زیاد شدن حجم مایع برون سلولی و تجمع نیتروژن ها اشاره نمود.
- در نارسایی های مزمن، درمان کلیه ها باید با انجام دیالیز یا عمل پیوند کلیه انجام گیرد. از جمله نشانه های آن می توان به تجمع سموم دفعی که از قسمت ادرار دفع می شوند و ایجاد نقص در تعادل فیزیولوژیکی می باشند.
البته نارسایی مزمن به صورت خاموش پیش می رود و زمانی این علائم ظهور می کند که کار از کار گذشته است و نیاز به انجام مکرر دیالیز تا پیوند کلیه است. از جمله علل نارسایی کلیه می توان به دیابت و پرفشاری خون اشاره کرد که عوامل اصلی هستند. دیالیز زمانی که در حدود 90 درصد از نفرون ها از بین بروند و در مرحله انتهایی نارسایی کلیه ایجاد می شود. دیالیز نوعی روش درمانی است که از طریق آن خون با کمک یک دستگاه تصفیه می شود تا تعادل مایعات و الکترولیت ها حفظ شود. دیالیز به سه صورت انجام می گیرد:
- همودیالیز
- دیالیز صفاقی
- CRRT یا درمان مداوم جایگزین کلیوی
عوارض ناشی از دیالیز
هر کدام از روش هایی که برای انجام دیالیز به علت نارسایی کلیه گفته شده است خطراتی را به همراه خود دارد که می توان در مورد روش همودیالیز گفت:
- کاهش فشار خون
- کم خونی
- ضربان نامنظم قلب
- میزان پتاسیم بالا در خون
- مشکل خواب
- خارش
- گرفتگی عضلات
- عفونت خون
- ایست ناگهانی قلب
بیماری آمیلوئیدوز نیز یکی از عوارض استفاده بلند مدت از روش دیالیز است که سبب درد مفاصل، سفتی و تورم می شود. لازم به ذکر است که دیالیز فرآیندی گران و زمان بر می باشد. دیالیز تنها عملکردهای کلیه را که به علت نارسایی کلیه از کار افتاده اند به طور موقت انجام می دهد.
راه های پیشگیری از نارسایی های کلیه و دیالیز
از جمله راه ها برای درمان علائم بیماری کلیوی می توان گفت:
- مدیریت کم خونی که ناشی از ضعف کلیه می شود
- حفظ فشار خون که از زوال کلیه جلوگیری می کند
- نوشیدن مایعات برای جلوگیری از کمبود آب
- مشورت با پزشک قبل از مصرف داروهای ضد التهاب
- استفاده از دیالیز برای کمک به عملکرد کلیه و در کنار آن رعایت نکات حفظ سلامتی کلیه در جهت تقویت کلیه
- متعادل نگه داشتن قند خون
- بررسی مداوم فشار خون و متعادل نگه داشتن آن
- اگر ورزش و تحرک شدید دارید، کلیه ها را از ضربات حفظ کنید.
- برای جلوگیری و اطمینان از عدم نارسایی کلیه، چکاپ پزشکی را برای تمام خانواده انجام دهید.
سنگ کلیه یکی دیگر از بیماری های نارسایی کلیه است که به علت عدم دفع سنگ های تولیدی بزرگ در کلیه بوجود می آیند. این سنگ ها در عملکرد کلیه اختلال ایجاد کرده و ممکن است باعث عفونت شوند. برای جلوگیری از این بیماری کلیه باید به پزشک مراجعه شود تا با بررسی وضعیت کلیه، با تجویز دارو مانع از تشکیل سنگ ها شود.
